Z archiwum Lublin ESK 2016. Treść skopiowana ze strony „Współpraca Miasta Lublin z organizacjami pozarządowymi…”. Raport Piotra Chorosia ze stowarzyszenia Homo Faber.

 

2010.04.15 – 07:51 / Marcin Skrzypek [załączniki do poniższego raportu Piotra Chorosia]

 

2010.04.15 – 08:00 / Marcin Skrzypek [tekst podpisany: Piotr Choroś]

 

Współpraca Miasta Lublin z organizacjami pozarządowymi
oraz dialog obywatelski.
Jak jest? Zmiany. Model docelowy.

 

Wstęp

Prezentowane opracowanie odzwierciedla stanowisko Stowarzyszenia Homo Faber. Zostało przygotowane przez Piotra Chorosia, po analizie modelów współpracy samorządu z organizacjami funkcjonujących w Polsce oraz rozwiązań funkcjonujących w Lublinie. W opracowaniu nie uwzględniono żadnego elementu „nowatorskiego” w stosunku do rozwiązań przyjętych obecnie na terenie Polski.

1. Jak jest? Co zmieniamy?

a) Program współpracy

 Współpraca Urzędu Miasta Lublin z organizacjami pozarządowymi opiera się na uchwalanym co roku przez Radę Miasta Lublin Programie współpracy. Dokument ten jest bardzo ogólny i nie kreował do 2010 r. rzeczywistości tylko ją odzwierciedlał. Dokument był co roku poddawany procesowi konsultacji społecznych. Stowarzyszenie Homo Faber do roku 2009 nie uczestniczyło w tym procesie z uwagi na to, że nie posiadało żadnej wiedzy o nim. W 2009 r. staraniem pracownic (głównie Anny Machockiej) oraz dyrektorki Wydziału Kultury Anny Pajdosz i wiceprezydenta Miasta Lublin Włodzimierza Wysockiego (odpowiedzialnego m.in. za kulturę) odbyły się konsultacje społeczne, które doprowadziły do wprowadzenia istotnych zmian w dokumencie. Konsultacje odbywały się pod koniec roku, było na nie mało czasu i nie było możliwości proponowania zmian, które wprowadzą korektę np. w uchwale budżetowej. Dlatego w trakcie spotkań wspólnie ustalono, że jest to początek procesu gruntownej zmiany Programu w 2010 r. Najistotniejszą przyjętą zmianą postulowaną przez środowisko organizacji pozarządowych jest wprowadzenie zapisów mówiących o powołaniu w 2010 r., po konsultacjach społecznych, Lubelskiej Radu Pożytku Publicznego. W chwili obecnej (luty 2010) trwa proces konsultacji.

b) Konsultacje społeczne

W grudniu rozpoczęto proces konsultacji społecznych Programu współpracy. Konsultacje miały dwie formy: spotkań otwartych oraz nadsyłania do Urzędu Miasta Lublin opinii. Proces ten zakończył się wprowadzeniem zmian do Programu i uchwaleniem nowego Programu przez Radę Miasta Lublin oraz zapowiedzią nowych konsultacji odnośnie powołania Lubelskiej Rady Pożytku Publicznego. Urząd Miasta Lublin ustalił program konsultacji „branżowych” odnośnie powołania Rady. Poza dwoma wydziałami, konsultacje przybrały charakter „tajnych spotkań”. Termin ani miejsce konsultacji, pomimo próśb kierowanych przez Stowarzyszenie Homo Faber do Zdzisława Niedbały – osoby odpowiedzialnej w Urzędzie Miasta Lublin za współpracę z ngo, nie zostały podane do publicznej wiadomości. Konsultacje te były spotkaniami z tylko i wyłącznie przedstawicielkami i przedstawicielami organizacji zaproszonych według niejasnego klucza. Nie pozwoliło to na wyrażenie opinii np. organizacji krytycznie podchodzących do pracy danego Wydziału bądź nowych ngo. Przykłady procesu konsultacji: Wydział Kultury, który ogłosił termin, miejsce i temat konsultacji publicznie na kilku stronach internetowych, listach e-mailingowych, portalu www.ngo.pl oraz w postaci rozdawanych w siedzibie Wydziału ulotek; Wydział Ochrony Środowiska pomimo prośby ze strony Stowarzyszenia Homo Faber o zaproszenie na konsultacje, nie ujawnił terminu i miejsca konsultacji, nie poinformował Stowarzyszenia, czyli organizacji zainteresowanej, a ponadto nie zaprosił największej organizacji pozarządowej zajmującej się ochroną środowiska w regionie tj. Towarzystwa dla Natury i Człowieka. Na dzień dzisiejszy (16 lutego) nie zostało podane do publicznej wiadomości, ile procesów konsultacji podobnych do tego z Wydziału Ochrony Środowiska miało miejsce i jakie były ich efekty.

c) bieżące kontakty organizacji pozarządowych z Miastem Lublin, pełnomocnik ds. kontaktów z ngo

Kontakty ngo z Miastem mają w przeważającej formie charakter branżowy. Pomimo funkcjonowania w strukturze Urzędu Miasta osoby odpowiedzialnej za te kontakty, do końca 2009 r. dialog organizacje – urząd nie był w żaden sposób animowany. Osoba pełniąca funkcję pełnomocnika ds. współpracy została mianowana przez Prezydenta Miasta bez konsultacji z ngo. Zmiana na tej funkcji, jaka zaszła najprawdopodobniej w połowie 2009 r., nie została podana do wiadomości organizacji. Zmiana ta została zauważona przez Stowarzyszenie Homo Faber całkowicie przypadkowo. W piątek 12 lutego na stronie Urzędu Miasta Lublin pojawiła się wyszukiwarka pracowników Urzędu, dzięki czemu można sprawdzić kto w danym Wydziale odpowiada za współpracę z ngo.

d) Strona internetowa z informacjami dla organizacji pozarządowych funkcjonująca w strukturze strony Urzędu Miasta Lublin.

Na miejskiej stronie www.um.lublin.eu funkcjonuje zakładka organizacje pozarządowe. W wyniku konsultacji Programu współpracy został także zapoczątkowany proces zmian tej strony. Po pierwsze pojawiły się aktualne informacje o konkursach ogłaszanych przez Prezydenta Miasta Lublin, procesie konsultacji itp. Po drugie usunięto reklamę Polskiego Stowarzyszenia Fundraisingu z działu fundrasing. W chwili obecnej w w/w dziale zamieszczona jest kompleksowa informacja o finansowaniu ngo przygotowana przez Annę Machocką z Wydziału Kultury na podstawie portalu www.ngo.pl. Strona wymaga wielu zmian, które są sygnalizowane przez organizacje i pracowników Urzędu Miasta.

e) Zostaw 1 procent w Lublinie

Po raz pierwszy Miasto Lublin i woj. lubelskie zorganizowały akcję pod hasłem: „Zostaw 1 % w Lublinie” i „Zostaw 1% na Lubelszczyźnie”. Jest to bardzo pozytywny przykład zaangażowania się samorządu w promocję ngo. Urząd Miasta Lublin przygotował zestawienie pokazujące, ile pieniędzy mieszkańcy naszego regionu rok rocznie przekazują organizacjom pożytku publicznego z wykorzystaniem mechanizmu 1%. Został stworzony specjalny baner internetowy i strona www z podstawowymi informacjami. Miała miejsce także konferencja prasowa z udziałem Prezydenta Miasta Lublin Adama Wasilewskiego i Marszałka Województwa Lubelskiego Krzysztofa Grabczuka.

 

2. Model docelowy. Konkretne mechanizmy. Zagrożenia stojące przed współpracą.

a) Forum Lubelskich Organizacji Pozarządowych

Odbywające się raz na rok bądź raz na dwa lata forum wszystkich organizacji działających na terenie miasta Lubin. Jednym z zadań Forum byłoby przekazanie rekomendacji kandydatom i kandydatkom do Lubelskiej Rady Pożytku Publicznego oraz wybór Prezydium Forum składającego się z 30 – 40 reprezentantów i reprezentantek ngo mogących się spotykać i dyskutować na bieżące tematy. Spotkania Prezydium odbywałyby się 3 – 4 razy do roku. Z uwagi na to, że w Lublinie nie działa silna organizacja infrastrukturalna mogąca zorganizować i obsłużyć Forum, w przypadku przynajmniej pierwszego Urząd Miasta Lublin musiałby wziąć na swoje barki przygotowanie techniczne oraz opracowanie materiałów powstałych po Forum.

Zagrożenia:

  • brak wsparcia ze strony Urzędu Miasta uniemożliwi jego organizację
  • zdominowanie Forum przez organizacje jednej bądź dwóch branży najliczniej w Lublinie reprezentowanych i wybór tylko i wyłącznie reprezentantów i reprezentantek tych organizacji do Rady i Prezydium
  • nierespektowanie rekomendacji Forum przez Urząd Miasta.

b) Lubelska Rada Pożytku Publicznego

Powoływane przez Prezydenta Miasta Lublin ciało doradczo–konsultacyjne złożone z przedstawicieli i przedstawicielek Urzędu Miasta, Rady Miasta i ngo. Kadencja dwa lata. Strona pozarządowa do Rady jest mianowana przez Prezydenta spośród osób wskazanych przez Forum.

Zagrożenia:

  • nierespektowanie przez Urząd Miasta Lublin rekomendacji Forum przy wyborze strony ngo
  • marginalizowanie opinii Rady przez UM Lublin
  • brak możliwości czasowych członków i członkiń Rady ze strony ngo, aby w pełni uczestniczyć w pracach Rady, co udowodni bezcelowość jej powoływania
  • istnieje możliwość ze strony Urzędu Miasta Lublin narzucenia takiego trybu pracy, który sparaliżuje Radę
  • rekomendowanie przez Forum niekompetentnych reprezentantów i reprezentantek
  • rezygnacje przedstawicieli/lek ngo trakcie kadencji.

c) Rady „branżowe” – fora dialogu

W celu wsparcia funkcjonowania poszczególnych Wydziałów Urzędu Miasta Lublin powołują one Rady (fora). Jest to ciało doradcze, w skład którego wchodzą osoby zainteresowane daną tematyką. Skład jest otwarty. Na spotkania Rady może przyjść każda zainteresowana osoba. Byłoby to przeniesienie warszawskiego modelu Forum Dialogu Społecznego ds (…). W każdej Radzie tematycznej stałym elementem byłoby Prezydium Rady, dwu, – trzy osobowe złożone z przedstawicieli i przedstawicielek organizacji i Wydziału. Jego rolą byłoby przygotowanie spotkania i jego prowadzenie oraz stworzenie sprawozdania. Rady „branżowe” byłyby szersze niż Rada Pożytku, gdyż skład miałyby otwarty, nieograniczający się do przedstawicieli i przedstawicielek Wydziału i ngo. Spośród członków i członkiń rad „branżowych” mogłyby się wywodzić osoby zasiadające ze strony ngo w komisjach oceny wniosków o dofinansowanie. Rady mogłyby wybierać takie osoby.

Zagrożenia:

  • konkurencja z Lubelską Radą Pożytku Publicznego
  • manipulowanie przez silne ngo wyborami osób do komisji oceny wniosków.

d) Pełnomocnik Prezydenta Miasta Lublin ds. dialogu społecznego

Funkcjonujący w strukturze Urzędu Miasta na cały etat pracownik odpowiedzialny za bieżące kontakty z ngo. Wskazane byłoby, aby taka osoba była swoistym ombudsmanem ngo w urzędzie. Powoływana powinna być po konsultacjach z Lubelską Radą Pożytku Publicznego oraz wszystkimi ngo. Praca pełnomocnika powinna być poddawana okresowej ewaluacji. Modelem idealnym byłoby przyjęcie rozwiązania białostockiego, gdzie pełnomocnik pochodzi z grona osób od lat działających w ngo, a osoba pełniąca tę funkcję co jakiś czas zmienia się.

Zagrożenia:

  • zerowy bądź nikły wpływ na funkcjonowanie Urzędu Miasta;
  • konflikty z Wydziałami.

e) Lubelskie Centrum Dialogu Społecznego

Kluczowym elementem nowego systemu współpracy Urzędu Miasta Lublin z organizacjami pozarządowymi powinno być centrum wsparcia organizacji. Instytucja taka powinna być prowadzona przez organizację pozarządową bądź konglomerat organizacji oraz Urząd Miasta Lublin. Funkcjonowanie takowego Centrum powinno opierać się na kilkuletniej umowie pomiędzy organizacją a urzędem. Centrum powinno być miejscem, które nieodpłatnie wspiera nowo powstałe organizacje oraz grupy nieformalne. Jak pokazuje praktyka funkcjonowania tego typu miejsc, powinno być ono wyposażone w co najmniej dwie sale szkoleniowe bądź jedną dużą z możliwością podziału na pół, sprzęt komputerowy oraz oprogramowanie – także programy graficzne i do montażu audio/video. W jego ramach mogłaby funkcjonować także mała galeria (przestrzeń wystawiennicza) oraz biblioteka/medioteka. Wskazane byłoby, by w takim centrum pracowały co najmniej 3 osoby na stałe: koordynator/ka centrum posiadający/a wiedzę prawną z zakresu funkcjonowania ngo, trener/ka umiejętności miękkich (przynajmniej podstawowych) posiadający/a także wiedzę z zakresu pozyskiwania środków na działalność ngo oraz księgowy/a zajmujący/a się nie tylko rozliczaniem Centrum ale także stałymi poradami dla ngo. Centrum powinno mieć także pulę środków finansowych na zatrudnienie specjalistów/ek prowadzących szkolenia z tematu, na który jest aktualnie zapotrzebowanie. Aby zapewnić stałość funkcjonowania Centrum i możliwość jego rozwoju, umowa powinna być zawarta na co najmniej trzy lata. Urząd Miasta Lublin nie powinien mieć (poza skrajnymi przypadkami) możliwości ingerowania w program Centrum. Zabezpieczyłoby to Centrum przed naciskami ideologicznymi ze strony Urzędu. Centrum (i jego pracownicy/pracownice) powinno być przygotowane na szczególne wsparcie inicjatyw grup marginalizowanych społecznie należących do różnych mniejszości. Powinno znajdować się w budynku dostosowanym do potrzeb osób z niepełnosprawnością ruchową. Ważnym programem Centrum powinien być system inkubatora ngo funkcjonujący na wzór Studenckich Inkubatorów Przedsiębiorczości. Jest to program minimum na pierwsze dwa lata funkcjonowania. Docelowo Centrum odpowiadałoby także za monitorowanie sytuacji społecznej w mieście i stałoby się miejskim think tank’iem społecznym.

Zagrożenia:

  • przekazanie przez Urząd Miasta niewystarczających środków na funkcjonowanie Centrum, co doprowadzi do sytuacji, w której, aby móc funkcjonować, Centrum będzie musiało prowadzić własne projekty i zdobywać pieniądze na nie, co ograniczy jego działalność merytoryczną;
  • nieprawidłowości przy zatrudnianiu pracowników/pracownic Centrum i wyborze organizacji je prowadzącej;
  • problem z ewaluacją pracy Centrum;

f) www.dialog.lublin.euwww.lublin.ngo.pl

Rekomendujemy stworzenie specjalnego serwisu internetowego przeznaczonego dla organizacji pozarządowych w Lublinie funkcjonującego w strukturze internetowej portalu www.ngo.pl. Strona powinna być prowadzona przez Lubelskie Centrum Dialogu Społecznego. Dodatkowo w ramach Urzędu Miasta powinna funkcjonować strona internetowa nastawiona na dialog z obywatelami a nie na przekazywanie informacji – jak to jest dzisiaj. Na takiej stronie powinno być forum internetowe, czaty z władzami, możliwość bieżącego komentowania poszczególnych decyzji i projektów aktów prawnych. Strona powinna mieć czytelne i proste zasady i powinna zakładać jak największy pluralizm poglądów. Więcej o niej w podpunkcie g.

Zagrożenia:

  • brak ciągłości finansowania serwisu www.lublin.ngo.pl zagrozi jego trwaniu i wiarygodności;
  • pojawianie się opinii nieprzychylnych władzom spowoduje ich usuwanie.

g) Konsultacje społeczne

Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym mechanizm konsultacji społecznych powinien być opisany w specjalnej uchwale Rady Miasta Lublin. Proponowanym przez nas wzorem uchwały jest dokument przyjęty przez Radę Miasta Słupsk. Podstawowe zapisy regulaminu konsultacji powinny określić, jakie dokumenty są zawsze obowiązkowo poddawane konsultacjom. Proponujemy, aby był to budżet miasta oraz strategie rozwoju. Ponadto konsultacje byłyby ogłaszane w każdej innej sprawie na wniosek: określonej liczby radnych miejskich (np. 8 czyli ¼ składu rady), Prezydenta Miasta, komisji Rady Miasta, klubu radnych, określonej liczby mieszkańców (proponujemy 400 osób), dyrektorów wydziałów urzędu miasta. Konsultacje ogłaszałby Prezydent Miasta zarządzeniem. Należy także zbadać możliwość prawną ogłaszania konsultacji przez wiceprezydentów zarządzeniem. Regulamin powinien określać możliwe tryby konsultacji (spotkania, wysłuchanie publiczne, konsultacje internetowe, pocztowe itp.). W celu prowadzenia konsultacji drogą elektroniczną, powinna być uruchomiona strona internetowa (np. www.dialog.lublin.eu), na której byłyby ogłaszane konsultacje, dokumenty i na której byłby mechanizm pozwalający na rejestrację i wypowiedź. Aby uniknąć nieporozumień takich jak w przypadku konsultacji odnośnie Lubelskiej Rady Pożytku Publicznego, regulamin powinien gwarantować jawność procesu konsultacji oraz w miarę szczegółowo określać całą procedurę.

Zagrożenia:

  • wydłużenie procesu legislacji.

h) Fundusz wkładu własnego

Co roku w ramach budżetu miasta powinny zostać wydzielone specjalne dwa Fundusze: wkładu własnego i pożyczkowy (o nim poniżej). Fundusz wkładu własnego powinien być zapisany w Programie współpracy miasta z ngo. Powinna być to kwota rozdysponowywana przez cały rok w postaci niekończącego się otwartego konkursu ofert z naborami co miesiąc i szybkim ich rozpatrywaniem (maksymalnie 2 tygodnie). Miasto Lublin może skorzystać z doświadczeń takich miast jak Warszawa czy Słupsk, w których fundusz wkładu własnego funkcjonuje od kilku lat. Jak pokazuje doświadczenie Stowarzyszenia Homo Faber i organizacji z nim współpracujących, brak wkładów własnych do projektu jest jednym z głównych hamulców rozwoju dla organizacji. Organizacja występowałaby o tego typu środki w chwili składania wniosku do głównego sponsora. Przyznanie środków na wkład własny uzależnione byłoby od decyzji komisji oraz dostania środków od głównego sponsora.

Zagrożenia:

  • brak

i) Fundusz pożyczkowy

Kolejną barierą rozwoju działalności ngo jest refinansowanie projektów w całości bądź części przez różne instytucje grantodawcze. Dla większości organizacji w przypadku całościowego refinansowania oznacza to brak możliwości wnioskowania o środki. W przypadku częściowego refinansowania organizacje zaciągają kredyty. Jest to bardzo kosztowne. Zazwyczaj odsetki muszą być pokrywane przez zarząd organizacji i osoby pracujące przy danym projekcie z własnej kieszeni. Do tego dochodzą opóźnienia w płatnościach transz środków, które w niektórych sytuacjach sięgają nawet 4–6 miesięcy. Nieoprocentowane pożyczki z budżetu miasta byłyby ratunkiem w takich sytuacjach.

Mechanizm funkcjonowania funduszy wkładów własnych i funduszy pożyczkowych w polskich samorządach jest opisany w publikacji: „Wytrzymać dotację. Samorządowe wsparcie dla organizacji pozarządowych realizujących projekty finansowane z dotacji zewnętrznych. Przykłady dobrych praktyk.”

Zagrożenia:

  • brak

j) Strategia Wzmacniania Kapitału Społecznego Miasta Lublin

Miasto Lubin wspólnie z działającymi na jego terenie organizacjami i instytucjami powinno przygotować wieloletni program współpracy z ngo, który mógłby przybrać formę Strategii Wzmacniania Kapitału Społecznego Miasta Lublin. W takim wypadku coroczne programy współpracy byłyby dokumentami operacyjnymi w stosunku do strategii. W strategii można zapisać etapy dochodzenia do wprowadzenia konkretnych rozwiązań proponowanych w punktach powyżej.

Wnioski

Wdrożenie konkretnych mechanizmów wzmacniających dialog obywatelski w Lublinie doprowadzi do zmiany wizerunku miasta i Urzędu Miasta. Jednym z namacalnych efektów będzie zmiana strategii komunikacji Urzędu z nastawionej w tej chwili na przyjmowanie bodźców i reagowanie na kryzysy na aktywne poszukiwanie sytuacji kryzysowych i podejmowanie działań zażegnujących. Proces ten także wzmocni pozytywny obraz Urzędu Miasta Lublin oraz samego Lublina jako miejsca przyjaznego obywatelowi, otwartego na dialog i uwagi, nie tylko pochlebne.

 

Piotr Choroś, stowarzyszenie Homo Faber www.hf.org.pl