Konsylium 2: historia i dziedzictwo
Replika strony podsumowującej drugie konsylium konsultacji społecznych przyszłego zagospodarowania Podzamcza w ramach projektu HerO „Heritage as Opportunity” w 2010.
Konsylium – Historia Podzamcza – 19 maja 2010
Podsumowanie
- Podzamcze jest obszarem osadnictwa miejskiego od ok. 500 lat, a jeszcze wcześniej od początków dziejów miasta przebiegał tedy trakt, któremu Lublin zawdzięcza swoje istnienie. Istnieją przekazy świadczące o tym, że była to nie tylko dzielnica żydowska, ale wręcz najbardziej wielokulturowa część Lublina.
- Nowe zagospodarowanie Podzamcza stworzy okazję do przeprowadzenia kompleksowych badań archeologicznych tego obszaru – równolegle do prowadzenia prac budowlanych. Nowe warstwy gruntu mogą osiągać grubość do 3 metrów, istnieje możliwość odsłonięcia piwnic i fundamentów zabudowy oraz znalezisk starszych warstw osadnictwa. Warunek przeprowadzania badań archeologicznych powinien zostać wpisany do planu, nie tyle z powodu wpisu tego terenu do rejestru zabytków, ale z uwagi na uzasadnione przekazy o nawarstwieniach historycznych.
- Nie prowadzono dotychczas szczegółowych badań historycznych tego obszaru wykorzystujących źródła żydowskie (m.in. pinkasy), a powinny one znacząco wzbogacić stan wiedzy i dostarczyć „fabularnych” wątków o historii miejsca (jako ew. inspiracja dla opracowań przestrzennych i projektów kulturalnych).
- W staraniach o wpis obszaru Pomnika Historii na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO teren ten mógłby być objęty strefą ochrony kontekstu historycznego (strefa buforowa), ale wymaga to uzupełnienia stanu badań oraz przyjęcia zasad rozwoju nawiązujących do historii miejsca.
- Z powyższych względów zasadą podstawową dla przyszłości Podzamcza powinien być wymóg pomysłowego nawiązanie do przeszłości tego miejsca, tak aby miejsce to było spotkaniem przeszłości z przyszłością. Może to być dokonane przez odtworzenie układu urbanistycznego, miejsca „koncentracji widoków” na główne zabytki, „odbudowa” przebiegu traktu ruskiego, zaznaczenie przebiegu dawnych ulic we współczesnych nawierzchniach, wykorzystanie nazw dawnych ulic i miejsc w nazewnictwie nowych obiektów i przestrzeni. Ten wymóg powinien stanowić jeden z głównych kryteriów oceny proponowanych rozwiązań (konkursowych, planistycznych, architektonicznych i innych).
- Jednocześnie należy zwracać uwagę na zasadność ekonomiczną stawianych wymogów, aby nie zaprzepaścić możliwości inwestowania w tym obszarze. Należy zwrócić uwagę na szanse wykorzystania argumentów historycznych dla „marketingu” tego miejsca, czy wręcz wykorzystania ich dla budowania oferty wykorzystującej zainteresowanie tematyką żydowską i wielokulturową. Pozytywnym przykładem takiego podejścia jest krakowski Kazimierz.
- Lublin jest rozpoznawalny w świecie w dużej mierze dzięki skojarzeniom z kulturą żydowską. Z drugiej strony, w kraju istnieje rosnące zainteresowanie tematyką żydowską, a liczba festiwali kultury żydowskiej lub wielokulturowych jest imponująca. Popyt na tego typu ofertę jest duży i powinien być uwzględniony w tym miejscu. W tym kontekście Lublin powinien poczuwać się do odpowiedzialności za pamięć i stosownie do niej decydować o przyszłości tego miejsca.
- Obiekty zabytkowe objęte ochroną można traktować w układzie urbanistycznym według dwóch metod: eksponować ich widoki pozostawiając otwarte przedpola, lub też odtwarzać ich pierwotny kontekst urbanistyczny z zastosowaniem drobnej skali zabudowy ich otoczenia (podobnej do stosowanej w przeszłości). W sytuacji Podzamcza to drugie podejście wydaje się bardziej zasadne. Poza tym stwarza szansę na zainteresowanie ze strony inwestorów (lub najemców) o małej i średniej skali. Przestrzennie i krajobrazowo jest to bardziej korzystne niż lokalizowanie dużych brył nowej zabudowy, nawet w oddaleniu od eksponowanych zabytków.
Ewa Kipta