HerO – projekt „Dziedzictwo jako szansa”
Marzec 2009
W tym mniej więcej czasie zostałem członkiem Lokalnej Grupy Wsparcia projektu HerO (Heritage as Opportunity / Dziedzictwo jako szansa) w ramach europejskiego projektu URBACT II. Moją rolą było reprezentowanie interesów Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN” jako opiekuna pamięci o lubelskich Żydach oraz wykorzystanie projektu HerO do animacji Forum Kultury Przestrzeni.
Projekt – pod kierownictwem Ewy Kipty, architektki i specjalistki od rewitalizacji – spełnił pokładane w nim nadzieje, w niektórych sprawach miał wręcz strategiczne znaczenie:
- Stał się platformą długiej formalnej współpracy środowiska FKP z UM na ważny temat.
- Uczestnictwo w Lokalnej Grupie Wsparcia nauczyło wiele osób „technologii” wypracowywania rozwiązań z interesariuszami planowanej zmiany, co przydało się w uspołecznieniu rozpoczynającego się w tym czasie procesu starań Lublina o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury
- Projekt zaowocował w 2010 roku wzorcowymi konsultacjami społecznymi „Jakie Podzamcze?” na rzecz stworzenia społecznego wniosku do planu Podzamcza. Zostały one opisane w artykule Jakie Podzamcze? Przyszłość dzielnicy oczami mieszkańców.
- Po zakończeniu HerO UM wszedł w dwa kolejne projekty URBACT: USER (nt. transformacji przestrzeni publicznych) i EUnivercities (nt. współpracy miasto-uczelnie), w których mogliśmy wykorzystać zdobyte doświadczenie.
Poniżej można znaleźć wybrane fragmenty dokumentacji projektu HerO.
Marcin Skrzypek
Heritage as Opportunity
Sustainable Management Startegies
for Vital Historic Urban Landscape
Dziedzictwo jako Szansa
Strategia Zrównoważonego Rozwoju dla Miejskich Obszarów Historycznych
21 kwietnia 2008 – 31 lipca 2011
Kick-off
Poniżej slajd ze startowej prezentacji Hero autorstwa Ewy Kipty, tzw. kick-off, ukazuje pierwotnie proponowany zasięg projektu: granice obszaru uznanego za Pomnik Historii Państwa Polskiego, Stare Miasto oraz okolice Podzamcza i dworca PKP, ponieważ cele Lublina zgłoszone w fazie wstępnej obejmowały:
- rozpoczęcie prac nad wpisaniem historycznego zespołu miejskiego w Lublinie na Listę Dziedzictwa Światowego UNESCO
- opracowanie planu miejscowego dla obszaru Pomnika wraz z programem wsparcia dla zmian jakościowych i dla renowacji zabudowy zabytkowej
- opracowanie planów miejscowych dla Podzamcza i rejonu dworca PKP, jako obszarów ekspansji funkcji śródmiejskich na obrzeżach strefy objętej ochroną konserwatorską
- ustanowienie grup wsparcia dla realizacji przebudowy rejonu dworca kolejowego i Podzamcza jako współzależnych zamierzeń radykalnej przebudowy z poszanowaniem tożsamości krajobrazu kulturowego Lublina, przy zastosowaniu partnerstwa publiczno-prywatnego.
HerO – krótko o projekcie
Celem projektu jest tworzenie innowacyjnych, zintegrowanych i partnerskich strategii zarządzania i polityki rozwoju miast historycznych oraz wypracowanie metod odpowiednich dla zapewnienia równowagi między ochroną budowlanego dziedzictwa kulturowego i zrównoważonym społeczno-ekonomicznym rozwojem.
Projekt polega na stworzeniu sieci miast zabytkowych realizujących takie cele zgodnie z własnymi uwarunkowaniami w ramach metodologii wypracowanej przez programy URBAN, URBACT I oraz URBACT II, a polegającej na uzupełnieniu planów miejscowych, lokalnymi planami działania oraz na budowaniu lokalnych grup wsparcia dla realizacji znaczących i długoterminowych zamierzeń.
Projekt ma status sieci tematycznej z oznaczeniem szybkiej ścieżki (tzw. fast track label), co oznacza, że jest wspierany przez instytucje unijne, a jego rezultaty będą wykorzystywane w unijnych dokumentach programowych. Oznacza to także współdziałanie z instytucją zarządzającą Europejskiego Programu Rozwoju Regionalnego (ERDF), co w naszym przypadku oznacza Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego, które powinno dotyczyć wdrażania programów operacyjnych i strategii.
Liderem projektu jest Regensburg (Ratyzbona – Bawaria, Niemcy), a partnerami inicjującymi są Graz (Austria), Neapol (Włochy), Wilno (Litwa) i Sighisoara (Rumunia). Partnerami zaproszonymi we wstępnej fazie projektu są: Poitiers (Francja), Liverpool (Wielka Brytania), Walencja ( Hiszpania), La Valette (Malta) i Lublin. Większość miast uczestniczących w projekcie jest wpisanych na Listę Dziedzictwa Światowego UNESCO.
Ewa Kipta
HerO – kluczowe pojęcia
- Celem projektu jest wprowadzanie zintegrowanych metod zarządzania rozwojem miast, które dysponują historycznym układem urbanistycznym i wartościowym kompleksem zabytków architektury, które zamierzają to wykorzystać jako główną oś rozwoju gospodarczego, społecznego i przestrzennego.
- Zintegrowane zarządzanie rozwojem uzupełnia dotychczas stosowane „sektorowe” metody zarządzania, skupione na jednym aspekcie lub specjalizacji (np. na ekologii, na wspieraniu przedsiębiorczości lub na ochronie zabytków, na rozbudowie infrastruktury) o możliwie szeroką koordynację wzajemnie zależnych sektorów życia (np. wykorzystanie czterech wyżej wymienionych sektorów jako szansy na rozwój atrakcyjnej oferty turystycznej) i osiąganie dzięki temu znacznie lepszych rezultatów przy zwiększonym wysiłku organizacyjnym (koordynacja między sektorami), ale za to przy mniejszych kosztach i w szybszym czasie.
- Zintegrowany rozwój oznacza także założenie współuczestnictwa różnych podmiotów, grup społecznych, organizacji, dzięki czemu może lepiej zaspokoić różnorodne potrzeby członków społeczności lokalnej i reagować na potrzeby wynikające z interesów wspólnych, a przede wszystkim rozłożyć koszty inwestycji i zmian stosownie do możliwości i proporcjonalnie do spodziewanych korzyści.
- Skutkiem tej metody zarządzania jest więc uspołecznienie procesów rozwojowych, a tym samym ograniczanie pola konfliktów społecznych i informowanie grup zainteresowanych o zakresie i przebiegu zmian, co prowadzić powinno do ograniczenia obaw przed zmianami;
- Lokalna Grupa Wsparcia (Local Suport Group) jest strukturą zapewniającą uspołecznienie procesów rozwojowych i budującą trwały nacisk na realizację przyjętych wspólnie celów;
- Lokalny Plan Działań (Local Action Plan) jest narzędziem służącym organizacji współpracy między podmiotami uczestniczącymi w projekcie zarówno w ramach LGW jak i poza nią;
- Plan Zarządzania Dziedzictwem Historycznym (Management Plan for Heritage Site) jest dokumentem strategicznym dotyczącym zdefiniowanego kompleksu zabytkowego wraz z jego kontekstem urbanistycznym, a charakteryzującym zarówno metody ochrony jego walorów, jak i możliwości zapewnienia trwałości tych walorów we współczesnych uwarunkowaniach oraz możliwości i uwarunkowania rozwoju gospodarczego i społecznego odnoszące się do relacji z dziedzictwem historycznym. PZDH został zdefiniowany przez UNESCO jako metoda zarządzania rozwojem rekomendowana dla miast historycznych. Celem PZDH jest uzupełnienie stosowanych dotychczas metod ochrony dziedzictwa historycznego dodatkowymi narzędziami ułatwiającymi stosowanie tych metod ochrony, a jednocześnie uwzględniającymi bieżące interesy właścicieli i użytkowników historycznych części miast, jak i interesy rozwojowe całej wspólnoty samorządowej.
Ewa Kipta
Podsumowanie
Ostatecznie udało się stworzyć:
- społeczny wniosek do planu zagospodarowania Podzamcza – dostępny na stronie konsultacji „Jakie Podzamcze?”
- oraz CHIMP czyli Cultural Heritage Integrated Management Plan (Plan Zarządzania Dziedzictwem Historycznym) – dostępny poniżej na oficjalnej stronie projektu HerO UM Lublin
Przydatne linki
- Oficjalna strona HerO UM Lublin – wszystkie kluczowe dokumenty w jednym miejscu
- Oficjalna strona HerO programu URBACT – przebieg, rezultaty
- CHIMP – Requirements, Contents and Structures – raport tematyczny (wersja 1.0) oparty na rezultatach konferencji otwierającej HerO 04-05 grudnia 2008 w Poitiers
- HerO – LSG and LAP guidebook – jak tworzyć Lokalne Grupy Wsparcia (LSGs – Local Support Groups) i Lokalne Plany Działania (LAPs – Local Action Plans)
- Urbact II – Podręcznik dla Lokalnych Grup Wsparcia
- HerO – Project Schedule Phase II – logistyka projektu od kuchni
Przykłady notatek roboczych z Lublina z etapu diagnozowania problemów:
- Spotkanie1_09_03_13_notatki
- Spotkanie2_09_03_27_notatki
- HerO – tabela problemów i rozwiązań (plik z 31 marca 2010)
Na koniec slajd z maja 2005 przygotowany na spotkanie z zastępcą Prezydenta Miasta Lublin ds. kultury Włodzimierzem Wysockim dotyczące jego zgody na legitymizację działalności LGW w powiązaniu ze rozpoczynającymi się staraniami Lublin o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury: